قرآن، زنان، نكتهها و پيامها (1)
سرشت انسانى
محمدكاظم تقوى
اشاره:
بررسى تفصيلى و تفسيرى آيات شريفه قرآن از جمله در موضوع زن و خانواده، نيازمند مباحث مستقل و مقالات پژوهشى است كه از جهات مختلف به محتواى اين دسته از آيات بپردازد و اين كارى است درازمدّت و با خوانندگان خاص خود. آشنايى اجمالى با آيات و توجه به نكتهها و پيامهاى آيات نيز مىتواند براى بسيارى از خوانندگان مفيد باشد. ستون «قرآن، زنان، نكتهها و پيامها»، از اين شماره به همين انگيزه پيش روى خوانندگان ارجمند باز شده است. در هر قسمت يك آيه از اين نظر مورد توجه قرار مىگيرد و برخى نكات و پيامها كه بيشتر به چشم مىآيد بازگو مىشود. ان شاءاللَّه تعالى.
* * *
«يا ايُّها النّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذى خَلَقَكُم مِن نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوجَها وَ بَثَّ مِنهُما رِجالاً كَثيراً وَ نِساءً وَ اتَّقُوا اللَّهَ الّذى تَساءَلونَ بِه وَ الأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلَيكُم رَقيباً» سوره نساء/آيه 1
«اى مردم، از پروردگارتان پروا كنيد، همو كه شما را از يك نفس بيافريد و همسر او را نيز از (جنس) او آفريد و از آن دو، مردان و زنان بسيارى پراكند. و از خدايى كه وقتى چيزى از همديگر مىخواهيد نام او را مىبريد (و به عظمت و قداست او معترفيد)، همچنين از [گسستن پيوند ]خويشاوندى پروا كنيد؛ چرا كه خداوند ناظر و نگهبان شما است.»
نكتهها و پيامها:
1- همه انسانها موظف به پرواى الهى و رعايت تقوا مىباشند؛ تقوايى كه سفارش همه پيامبران و سرلوحه دعوت آنان مايه و پايه اصلى برنامههاى تربيت انسان و اصلاح اجتماع مىباشد.
2- تقواى الهى كه رعايت حدود الهى و انجام وظايف دينى است، براى تحقق تربيت الهى انسان مقرر گرديد و تربيت درست انسان بدون پيمودن طريق تقوا حاصل نمىشود.
3- زن و مرد، هر دو از يك گوهر و سرشت آفريده شدند و به لحاظ گوهر وجودى و سرشت اوليه هيچ امتيازى بر يكديگر ندارند. اين يعنى مردود دانستن نظريات تحقيرآميزى كه با تحريف به اديان و مذاهب نسبت داده شده است.
4- خالق انسان، همه انسانها را فقط از طريق آدم و حوا آفريد و در تكثير نسل آنها موجود ديگرى - مانند فرشتگان يا جنّيان - دخالتى نداشتند. در حديثى از امام رضا(ع) همين معنا ديده مىشود. آن حضرت فرمود تكثير نسل بشر با ازدواج فرزندان آدم و حوا با يكديگر انجام گرفت، البته با زايشهاى متعددى كه حضرت حوا داشته است.(1)
از نظر قرآن گوناگونى و تنوع شرايع انبياء الهى مسئله روشنى است. خداوند حكيم بر اساس مصالح انسانها و ضرورتهاى ادوار گوناگون زندگى او، شرايع مختلفى تشريع فرمود.
5- خداوند نزد اعراب جاهليت نيز داراى عظمت و محبوبيت بوده است، چرا كه در كارهايشان به نام او سوگند داده مىشدند و يا به نام او پيمان مىبستند. و از آنجايى كه از اين عمل آنان نهى نشده، پس سوگند به خداوند جايز است.
6- دستور صريح به پاسداشت حرمت خويشان و ارحام در كنار دستور به تقواى الهى، اهميت اين موضوع را مىرساند و از آنجايى كه همه انسانها از يك پدر و مادر مىباشند و در يك رحم به هم مىرسند، اين دستور به پاسداشت ارحام، خود دستور به پاسداشت مقام رفيع انسان است كه اگر همگان به اين دستور الهى عمل كنند و هر فردى با همه افراد انسانها به مانند اقوام و ارحام خود برخورد كند، انسان گرامى داشته خواهد شد.
7- خداوند متعال پس از امر به تقوا و پاسداشت حرمت ارحام، به انسانها هشدار مىدهد و تهديدى ضمنى را متوجه آنان مىسازد كه بدانيد خداوند ناظر و نگهبان شما است و انگيزهها و نيز كارهايتان بر او پنهان نمىباشد. اين خود ايجاد ضمانت اجرايى براى دستورات الهى مىباشد.
پىنوشتها:
1) ر.ك: نورالثقلين، ج1، ص433، ح10.